KÜTAHYA İLİ-TAVŞANLI İLÇESİNE BAĞLI BİR BÖLÜM KÖY VE BELDELERİN TARİHİ, SOSYAL VE İKTİSADİ YÖNDEN YAZILI VE SÖZLÜ KAYNAKLARDAN İNCELENMESİ
YÖRENİN TARİHİ (TÜRK OLMAYANLAR):
Yöredeki en eski arkeolojik buluntular Kalkolitik Döneme (M.Ö. 5500-3500) ait olup, Tunçbilek GLİ Linyit üretim sahasında bulunmuştur. Tavşanlı'ya bağlı yöre yakınındaki Kayı Köyde bulunan ilk Tunç Çağa ait Truva çanak-çömlekleri ile yine Orta Tunç Çağa (Truva V. Dönemine ait) Anadolu Minyas Seramiği Tavşanlı'da bulunmuştur.
Hitit Dönemine ait (M.Ö. 2000) yöre köyü Derbent'te ki Asarlık Tepesi'nin (Hisarlık Tepesi) Hitit kale kalıntıları olabileceği hakkında bilimsel yayınlar mevcuttur.
Frigyalılar dönemine ait (M.Ö. 1200-676) yöredeki Sorkun Boğazı'nda Deliktaş (Kaya Mezarı), Tavşanlı-Harmancık Karayolunun kenarında tüm heybetiyle durur.
Roma Dönemine ait (M.Ö. 129-395) Beyköy altında Roma mezarlarının olduğu bilinmektedir.
Bizans Dönemine ait pişmiş kilden lahitler, yöre sözlü kaynakların ifadelerine göre cicikli' (süslü) gözel' (güzel) yazılı tabletler bulunur. Yazıların Kur'an yazısı olmadığı, yazı veya haç işaretlerinin oyma olduğu bildirilmektedir. Bizans Dönemine ait buluntular Derbent, Demirbilek ve Merkezyeniköy'ün arazisinde en az beş değişik yerde bulunmaktadır.
B. OSMANLI DÖNEMİ TARİHİ
Yörenin bir bölümü, 1326 yılında (Orhangazi Döneminde) Osmanlı idaresine geçmiş, diğer bölümü önceleri Germiyan Beyliği toprağı iken, Yıldırım Beyazıt'ın Germiyan Beyi'nin kızı Devlet Hatun ile evliliği sonucu çeyiz olarak Osmanlı idaresine katılmıştır. Devlet Hatun'un türbesi Bursa'da Gökdere Bulvarı'ndan İncirli Caddesine girişte sağdadır.
Yöre Osmanlı Döneminde Karesi (Balıkesir), Hüdavendigar (Bursa) Kütahya vilayetinin birbirine bağlı olduğu yol güzergahı üzerindedir. Yazılı ve sözlü kaynaklara göre Keles ve Domaniç ilçelerinden; Balıkesir ve Bergama'ya olan konar-göçer güzergahı bu yöredeki Derbent Köyü üzerinden geçer. Bu nedenle II. Murat ve Fatih Döneminde tüm Osmanlı topraklarında geçit yerlerinde kurulan derbent teşkilatları gibi Derbent köyünün bulunduğu yerde de kule yapılıp, asayiş ve yol güvenliği temin edilmiştir.
Yöreye, konar-göçerlerin ilk iskanları, Alperenlerin (Dedelerin) tekke ve zaviye kurduğu yerlerde olmuştur. Kızılçukur Köyü II. Murad döneminde bu şekilde kurulan köylerdendir.
1487 tarihli Hüdavendingar Livası Tahrir Defterleri (TD:23) kayıtlarına göre, mukataaya bağlanmış Aydın Yörükleri'nin yöreye iskan olduğu ve yöredeki Ömerler Köyü'nde merler Köyü'nde ıldığı ve birçok köyde mukataalı yörük olarak toprağa bağlandıkları görülmektedir. Bu dönemden sonraki dönemde Bozulus Türkmenleri'nin Diyarbakır taraflarından gelerek Anadolu Yörükleri (Kütahya, Aydın, Bursa) adını aldığı, yöre ve yöreye komşu Orhaneli, Keles Domaniç'te bir çok köy kurduğu yazılı kaynaklarda bulunmaktadır.
1530 tarihli Muhasebe-i Vilayeti Anadolu Defterlerinde birçok yöre köyünün kayıtlı olduğu tespit edilmiştir. Bu köylerin bir kısmı bugün bilinemeyen sebeple bulunmamaktadır. İncelenen yörenin bağlı olduğu Anadolu Vilayeti merkezi 1451 yılında Ankara'dan Kütahya'ya taşınmıştır. 17 Sancağı (Liva) olan Anadolu Vilayeti'ne bağlı sancaklar; Merkez Sancak Kütahya, Saruhan (Manisa) Aydın, Menteşe (Muğla), Teke (Antalya), Alaiye (Alanya), Hamid (Isparta), Karahisar-ı Sahib (Afyon Karahisar), Sultanönü (Eskişehir), Hüdavendigar (Bursa), Karesi (Balıkesir), Biga (Çanakkale), Koca İli (Kocaeli), Bolu, Kastamonu, Kengiri (Çankırı) ve Ankara sancaklarıdır. 396 yıl Kütahya; Anadolu Vilayeti merkezi olarak kalmış, yeni bir yönetsel düzenlemeyle Kütahya sancağı 1847 yılından itibaren 61 yıl süre ile Hüdavendigar (Bursa) Vilayetine bağlanmış, 1908 yılında bağımsız sancak olmuştur.
Yerleşik hayata geçmeyen konar-göçerler (yörükler) yaylakları ile kışlakları arasında belirli bir güzergahta göçerler ve yaşarlardı. Hıdırellezin onbeşinden itibaren yaylaya göçederler, bulundukları yerin iklimine göre sonbahardan itibaren en geç kasımın onbeşine kadar kışlaklarına dönerlerdi.
Yüz yıl kadar süren bu yeni derbent teşkilatlanmasının görevini yerine getiremez hale gelmesiyle, Tanzimat Döneminden itibaren (1839 yılından sonra), derbent teşkilatları kaldırılıp, bu görev Zaptiye Teşkilatına bırakıldı.

C. YÖRE KÖYLERİNİN KURULUŞU (Alfabetik Sıraya Göre)
Artıranlar Köyü : Atranos'a (Orhaneli) bağlı köy, 1725 iskanları sırasında kurulmuş olup Cumhuriyet döneminde Tavşanlı'ya bağlanmıştır.
Beye Köyü : Hüdavendigar Livası Domaniç kazasına bağlı köy olarak kurulmuştur. 1487'de Beye, 1530'da Beye, 1573'de Yenicik, 1907 tarihli kayıtlarda Beye adıyla kayıtlıdır. Köy 1487'De Anadolu Defter-i Emini Ahmet'in zeametidir. Cumhuriyet döneminde Tavşanlı'ya bağlanmıştır. Yakın zaman önce GLİ Tunçbilek Linyit havzasında kalan köy kaldırılmış, Tavşanlı yakınlarına Ömerler Köylüleri ile birlikte yeni kurulan Ömerbey köyüne iskan edilmişlerdir. Boynuyoğunlu aşiretine bağlı Beğeli cemaatinden oldukları kuvvetle muhtemeldir.
Bozbelen Köyü : Hüdavendigar Livası Domaniç kazasına bağlı köy olarak kurulmuştur. 1487, 1530, 1573, 1859, 1907'de aynı adla kayıtlıdır. 1487 tarihli kayıtlarda köyde, Duraşah isimli hanımın tasarruf ettiği çiftlik vardır. Mirliva hassıdır. Cumhuriyet döneminde Tavşanlı'ya bağlanmıştır. Bozbelen-i Diğer isimli köyde (Bozalan) Bozulus'a tabi Aydın (Aydınlı) cemaati yerleştirilmiştir. Bozbelenli'ler Bozulus'a tabii Türkmenlerdendir.
Burhan Köyü : Hüdavendigar Livası Domaniç kazasına bağlı olarak kurulmuştur. 1866'dan sonra kurulan köyün 1899 yılı kayıtlarında 23 haneli köy olduğu bildirilmektedir. Burhanlı (Burhanlar) cemaatinden Türkman Yörükanı taifesinden oldukları kuvvetle muhtemeldir.
Demirbilek Köyü: Kütahya Livası Tavşanlı Nahiyesine bağlı olarak kurulmuştur. 1530 tarihli kayıtlarda İlet olarak kayıtlıdır. Ayrıca köyde Yarı-Çam çiftliği bulunur. Kurucu iki kardeş yörük motifine göre büyük kardeş tarafından kurulmuştur. Yöredeki adı Büyük İlet'tir. GLİ Tunçbilek Linyit üretim havzası içindeki köy çok göç vermiştir.
Derbent Köyü : Derbent teşkilatları ve tesisleri Osmanlı Döneminde II. Murad ve Fatih zamanında kurulmuştur. Bu köydeki teşkilat ve tesislerin de aynı dönemlerde kurulduğu tahmin edilmektedir. Köy, ulaşım yollarının kesişme noktasındadır. Kütahya-Balıkesir Demiryolunun da bu köyün arazisinden geçirilmesi için Cumhuriyet döneminde çalışmalar yapıldıysa da gerçekleşmemiştir.
Derbent tesisinin yenilenmesi ve çevresinin iskana açılması 1725 yıllarında olmuştur. Bu dönemde yakın köylerden de derbentçi yazılmıştır. (Köseler Köyü, Kozağacı Köyü, Kılavuzlar Köyü) derbent teşkilat ve tesislerinin Tanzimat Döneminde kaldırılarak asayiş ve yol güvenliği sağlama görevi Zaptiye teşkilatına devredilmiştir.
Cumhuriyet Döneminde Varlık vergisi ödemeyenlerin yol yapımlarında çalıştırıldığı sırada, köyü Tavşanlı'ya bağlayan yolun önemli bir kısmına, düzgün kaldırım yol yaptırılmıştır.
Derbent Köyü kurulmadan önce köye 4.5-5.5 km. uzaklıkta Nusratlar köyü hududuna komşu, güneye bakan eğimli arazide eski bir köy yeri bulunur.
12 hane olduğu anlaşılan bu köyde hane sınırlarının ve bahçelerin kalıntıları su kuyuları halen mevcuttur. Bunlar kaynak kişilerle birlikte yerinde 27.4.2003 tarihinde görülmüş ve fotoğraflanmıştır. Hanelerin sınırlarını belirleyen muntazam yapılmış, kızıl taştan kuru duvar kalıntıları net bir şekilde bellidir. Eski köyün kuruluş yıllarının çevresindeki köyler gibi, 1500 yılları civarı olduğu ancak eski ismi tespit edilemediğinden 1530 tarihli kayıtlarda olup da bugün bulunmayan hangi köy olduğu kesin tefrik edilememiştir. Bu hususu teyit eden Derbent Köylü Ali Aslan 4 yıl önce köyün eski adı ile birlikte 12 aile tarafından (12 hane) kurulduğunu bildirdiyse de not edilmediğinden hatırlanamamıştır. 1725 yıllarındaki Derbent teşkilatının yeniden düzenlenmesi döneminde yeni iskan edilen yere göç etmişlerdir. Bu nedenle köy arazisi çevre köylere göre çok geniştir. Köylülerin çoğunluğu Bozulus Türkmenleridir. (Bkz. Resim 1,2,3)
Elmaağacı Köyü : Hüdavendigar Livası Atranos Kazasına (Orhaneli) bağlı mezra iken köy haline dönüşmüştür. 1530 tarihli kayıtlarda Elma Mezrası olarak kayıtlıdır. Cumhuriyet Döneminde Tavşanlı'ya bağlanmıştır.
Eşen Köyü : Hüdavendigar Livası Atranos Kazasına (Orhaneli) bağlı olarak kurulmuştur. Kardeş yörük motifine göre İsa tarafından kurulmuştur. Köseler köyü gibi Bozulus'a tabi olması kuvvetle muhtemeldir. 1530 tarihli kayıtlarda Eşen köyü olarak kayıtlıdır. Cumhuriyet Döneminde Tavşanlı'ya bağlanmıştır.
Gürağaç Beldesi : Kütahya Livası Tavşanlı Nahiyesine bağlı olarak kurulmuştur. 1530 tarihli kayıtlarda Şeyhler Köyü olarak kayıtlıdır. Bozulus'a bağlı Türman Yöküranı Göçebe Taifesinden Şeyhler (Şeyhli) Cemaatinden olmaları kuvvetle muhtemeldir. Diyarbakır taraflarından gelmişlerdir. Gürağaç Beldesi'nde 01.12.1991 tarihinde Belediye Teşkilatı kurulmuştur.
Hamidabat Köyü : Osmanlı Döneminde 1866 yılından sonra II. Abdülhamid Dönemindeki İskan Komisyonu tarafından Kızılkeçili Aşiretine bağlı Türkmenlerin iskanıyla kurulmuştur. Tavşanlı ilçesine bağlı bir köydür. Köy arazisinin önemli bir bölümü GLİ Tunçbilek Linyit üretim sahası içindedir.
Karakaya Köyü : Bilecik Söğüt civarında, Dodurga ve Akalan Köyleri kışlakları iken Domaniç Bilelik Yaylası'nda yaylayan Karakeçili Aşiretine bağlı Karakaya Obası II. Abdülhamid döneminde iskan komisyonu marifetiyle bugünkü köylerinin bulunduğu yere iskan edilmişlerdir. Hüdavendigar Livası Domaniç'e bağlı iken Cumhuriyet Döneminde Tavşanlı'ya bağlanmıştır. 1899 tarihli kayıtlarda 11 hanelidir.
Kayarası Köyü : Kütahya Livası Tavşanlı Nahiyesine bağlı olarak kurulmuştur. 1530 tarihli kayıtlarda Bazar Köy olarak kayıtlıdır. Konar-göçerlerin yetiştirdiği hayvanları, celeplere sattığı yerdir. Yöredeki diğer hayvan pazarı Eşen ve Kızılçukur köyleri arasındadır.
Kızılçukur Köyü : Hüdavendigar Livası Atranos Kazasına bağlı olarak kurulmuştur. Horasan Erenleri'nin kolonizasyon faaliyetleri, köy kuruluşunda etkilidir. II. Murat Döneminde kurulmuş olması kuvvetle muhtemeldir. 1530 tarihli kayıtlarda aynı adla kayıtlıdır. II. Murad döneminde Miri arazisinin Serpiyadeye tımar olarak verildiği bildirilmektedir. 1946 yılında Tavşanlı'ya bağlanmıştır.
Köprücek Köyü : Kütahya Livası Eğrigöz Kazasına (Emet) bağlı olarak kurulmuştur. 1530 tarihli kayıtlarda Şaphane Köprücüğü Köyü olarak kayıtlıdır. Cumhuriyet Döneminde Tavşanlı'ya bağlanmıştır. Yöre folklorunu ve kültürünü dünden bugüne ulaştıran, diğer illere tanıtan ve sevdiren Kültür Elçisi, Üstad Köprücekli Ali Karaalp bu köyden yetişmiştir.
Köseler Köyü : Hüdavendigar Livası Atranos Kazasına bağlı olarak kurulmuştur. 1530 tarihli kayıtlarda aynı adla kayıtlıdır. 1908 yılında 12 haneliktir. Bozulus'a bağlı Köseler (Köseler obeler (Köseler obensup Türkmen köyüdür. 1940 tarihinden sonra Tavşanlı'ya bağlanmıştır. Köy kuran kardeş yörük motifine göre Köse tarafından kurulduğu söylenirse de gerçekliği şüphelidir.
Merkezyeniköy : Kütahya Livası Tavşanlı Nahiyesi'ne bağlı köy olarak kurulmuştur. 1530 tarihli kayıtlarda Virancık olarak kayıtlıdır. Frigya ve Bizans dönemine ait ören yerleri bu köyün arazisindedir.
Nusratlar Köyü : Hüdavendigar Livası Atranos Kazasına (Orhaneli) bağlı olarak kurulmuştur. 1530 tarihli kayıtlarda Adranos kazasına adına rastlanmamıştır. Fakat Tuzla kazasında 1530 yılında iki adet Nusret köyü kayıtlıdır (166-168). 1725 yılından sonraki iskanlar sırasında Nusretler (Nusratlı) Cemaatine bağlı Yörükan taifesinden konar-göçerlerin yaylak yerinde iskan edilmeleri ile kurulmuştur. Hüdavendigar Livası Tuzla kazasında (Çanakkale) ve Ayvacık'ta (Çanakkale) Nusretler (Nusratlı) cemaatine mensup Türkmenlerin iskan edildiği başka kaynaklarda da yazılıdır. Konar-göçer Nusretler cemaati, şimdiki köylerinin bulunduğu yerde yaylada iken zorunlu iskana tabi olduklarından, kışlaklarının bulunduğu Tuzla kazasındaki diğer cemaat üyelerinden ayrılmışlardır. Halen bu köyün akrabaları olan Nusratlı köylüleri Küçükkuyu-Ayvacık karayolu üzerindeki köylerinde yaşamaktadırlar.
Ömerler Köyü : Hüdavendigar Livası Domaniç kazasına bağlı köy olarak kurulmuştur. 1847 tarihli kayıtlarda çeltik (pirinç) ekilen bu köyde, Bozulus'a bağlı Aydın yörükleri mukataalı olarak iskan edilmişlerdir. 1530 tarihli kayıtlarda adına rastlanmamıştır. 1573 tarihli kayıtlarda bir hane olarak kayıtlıdır. 1899 tarihli kayıtlarda 44 hane olarak kayıtlıdır. Muhtemelen sıtma salgını nedeniyle köy terkedilmiş bilahare çeltik ekimi durdurulduktan sonra tekrar iskan olmuşlardır. Cumhuriyet Döneminde Tavşanlı'ya bağlanmıştır. GLİ Tunçbilek havzasında kalan köy önemli ölçüde kalkmış ve Tavşanlı ilçesi yakınlarına aynı kaderi paylaşan Beye köylülerle birlikte Ömerbey köyüne iskan edilmişlerdir.
Şapçı Köyü : Kütahya Livası Eğrigöz kazasına (Emet) bağlı köy olarak kurulmuştur. 1530 tarihli kayıtlarda Köprücek Şaphanesi adıyla kayıtlıdır. Eğrigöz kazasına (Emet) iskan edilen Şabcı (Şabcılar) Cemaatine mensup Türkmen köyüdür. Cumhuriyet Döneminde Tavşanlı'ya bağlanmıştır.
Tunçbilek Beldesi : Kütahya Livası Tavşanlı Nahiyesine bağlı olarak kurulmuştur. 1530 tarihli kayıtlarda Küçük İlet adıyla kayıtlıdır. Köy kuran kardeş yörük motifine göre Küçük kardeş tarafından kurulan Türkmen köyüdür. GLİ kurulunca, linyiti yörede bulan Akkaş Mehmet (Tunçbilek)'in soyadına izafeten, Tunçbilek adını almıştır. Linyit üretimi sonrası hızla büyüyen beldeye 30.04.1963 yılında Belediye teşkilatı kurulmuştur.
Yörgüç Köyü : 1886 yılından sonra II. Abdülhamid Döneminde Hüdavendigar Livası Domaniç kazasına bağlı olarak kurulmuştur. 1899 yılı kayıtlarında 36 hanedir. Yörükan taifesinden Yörgüçlü Cemaatine mensup Türkmenlerin buraya zorunlu iskan edilmeleri kuvvetle muhtemeldir.

 Anadolu'muzun tarihi, insanlık tarihi kadar eskidir. Tavşanlı'mızın tarihi de Anadolu'nun tarihi kadar eskidir. Dolayısı ile Tavşanlı İlçemizin tarihi de insanlık tarihi kadar eskidir.
Bu eski medeniyetlerin izlerine, kalıntılarına İlçemizin birçok yöresinde rastlamak mümkündür.

Tavşanlı yöremiz Anadolu Türk tarihinde çok büyük öneme sahip olduğundan, Türk Tarihini esas alarak sözlerime başlamak istiyorum.

1071 Malazgirt Meydan savaşından sonra Anadolu'nun fethi başlamış bu fethin devamı sonucunda ve 1078 yılında Süleyman Şah Komutasındaki Türk Birliklerince İlçemiz, Türk topraklarına katılmıştır.

1097 yılı Birinci Haçlı seferleri ile İlçemiz ve çevresi tekrar Bizans'ın eline geçmiştir. Ancak Bizans'ın işgalinde iken 1118 yılında Merkez Kavaklı Camii inşa edilirken , bu da Türk ve Müslüman nüfusun Camii yaptıracak kadar bir sayısal çoğunluğa ulaşmış olduğu dikkat çekici bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır.

1182 yılı Anadolu Selçuklu Hükümdarı II. Kılıç Arslan tarafından Bizans hakimiyetine kesin kez son verilerek Türk Hakimiyeti yöremizde ve ilçemizde tesis edilmiştir. Çok büyük öneme sahip tarihi şahsiyetlerinden Arslanbey de bu dönemde yaşamış ve yöremizin manevi fethinde çok büyük katkıları olmuştur. Halen kendileri İlçemiz Ulu Camii kenarında meftun olup, Tavşanlı halkı tarafından büyük bir saygıyla anılmaktadır.

Aynı dönemlerde Selçuklu Ordusu fetih hareketlerini fiilen sürdürürken Ahmet Yesevi Hazretleri ile Hacı Bektaşi Veli Hazretlerinin İlim, İrfan sahibi talebeleri manevi fethin gerçekleşmesinde çok büyük katkıları olmuştur. Bunlardan Ayvalı Köyünde Karaca Ali , Göbel Köyünde Kurt Dede , Tepecik Beldesinde Ece Sultan ve Yağlı Dede , Çukurköy Beldesinde Şaban Dede , Terzi Dede , Dedeler Köyünde Sarı İsmail , Kayaarası Köyünde Bala Sultan Meftun olup bilinen Gazi - Derviş' lerimizin arasında yer alırlar.

1300 yılında Anadolu Selçuklu Devleti yıkılınca yöremiz Kütahya Merkezli Germiyanoğlu Beyliğinin Hakimiyeti altına girmiştir. Aynı dönemlerde Orta Asya' da Moğol İmparatorluğu kurulmuş ve bunların baskısı sonucu Anadolu'ya göçler büyük hız kazanmış, Tavşanlı ve çevresine de 300.000 civarında Türkmen gelerek yerleşmiştir.

Germiyanoğlu Süleyman Şah Karamanoğlu tehlikesine karşı Osmanlı Beyliği ile iyi ilişkiler içine girmiş bu cümleden olarak kızı Devlet Hatun'la Yıldırım Beyazıt'ı evlendirerek Tavşanlı ve yöresini çeyiz olarak Osmanlı'ya bırakmıştır. Ardından Germiyanoğlu Beyliği ile Osmanlı Beyliği birleşmiş ve Yıldırım Beyazıt Kütahya Valisi olmuştur. Yıldırım Beyazıt Kütahya Valiliği döneminde Tavşanlı yöresinde sık sık sürek avına çıkar ve tavşanın çok olmasından dolayı "Tavşanlı" adını vermiştir. Osmanlı döneminde Kütahya Sancak, Tavşanlı'da Nahiye konumunu sürdürmüştür. Domaniç ve Tavşanlı yöresi Osmanlı tarihi bakımından çok büyük öneme sahiptir. Karakeçili Aşireti Söğüt'ü kışla olarak kullanırken bu yöreyi de yaylak olarak kullanmıştır. Osmanlı Devleti'nin temelleri bu topraklar üzerinde atılmıştır. Ertuğrul Gazi'nin muhterem annesi Hayme Ana -ki Osman Gazi kendilerine Devlet Ana dermiş- bir yayla mevsiminde Çarşamba Köyünde vefat eder ve aynı yere defnedilir. Hayme Ana adına, adı geçen köyde yılın belli gününde anma törenleri yapılmaktadır.

İlçe Merkezinde 1912 yılında Belediye kurulmuş ve 1921 yılında Kaymakamlığa dönüşmüştür.

İlçe ve çevresi 16 Temmuz 1921 yılında Yunan işgaline uğrayarak büyük bir katliam yaşanmıştır. İlçe halkı Türk Ocağı Şubesini açarak 20.000.-TL toplayıp 400 mavzer alarak gönüllü birlikler oluşturmuş, Salihli ve Emet cephesine sevk etmiş olup Ülkenin istiladan kurtulmasına önemli katkıları olmuştur. 26 Ağustos 1922'de Büyük Taarruzla Yunan'lıların bozguna uğratılması sonucu 3 Eylül 1922'de Tavşanlı düşman işgalinden kurtarılmıştır. İlçede kurtuluş şenlikleri oldukça coşkulu geçmektedir. Kaymakamlık, Belediye ve Meslek Kuruluşları bu şenliklerin kurulacak fuarla daha anlamlı olması için çaba göstermektedirler. Böylece cephede kazanılan zaferin ekonomik alanda zafere dönüşmesi için çaba harcamaktadırlar.

1929 yılında Devlet Demir Yolları İlçe Merkezinden geçince komşu İl, İlçe, bölge ve ülke ekonomisi ile entegre süreci içine girmiştir. 1940 yılında G.L.İ.'nin kurulması ile İlçe insanı ve İlçe ekonomisi büyük imkanlara kavuşmuştur. 1956 yılında Termik Santrali açılması ile bu ekonomik faaliyetler daha büyük ivme kazanmıştır. 
 
 Coğrafi Yapı  
 
Kütahya İline bağlı olup yüzölçümü 1804 Km2 olup İl merkezinden uzaklığı 48 Km' dir. İlçemiz 29-30 boylam ve 39-40 enlem daireleri arasında bulunup Ege ve Marmara bölgelerinin birleştiği bir konumda olup denizden yüksekliği 860 metredir.

İlçe alanının büyük bir kesimi dağlık gür ve geniş ormanlarla kaplıdır.

Tavşanlı İlçesinde İç Anadolu Bölgesinin kırsal iklimiyle Ege Bölgesinin ılıman ikliminin geçiş özelliklerine sahip bir iklim türü hüküm sürmektedir. Genelde yazlar kurak ve sıcak, kışlar soğuk ve yağışlı geçer, en çok yağış aldığı mevsim ilkbahardır. Yıllık ortalama maksimum yağış miktarı 611 mm./ yıl olduğu dikkate alınacak olursa yöremizde yağış oranı oldukça düşük olduğu ortaya çıkmaktadır.

İlçe alanının %56,9'ına tekabül eden 102 hektarlık kısmı ormanlık olduğu dikkate alınacak olursa bitki örtüsü yönünden oldukça zengin bir dokuya sahiptir. Bu konuda bilimsel araştırma yapan uzmanlar için büyük bir ilgi alanına sahiptir. Balıköy ve Alabarda serisinde yaygın ağaç türü Kızılçam olup, Yaylacık yöresinde geniş Karaçam orman alanları mevcuttur. Ayrıca İlçemizin doğusunda yer alan Vakıf Köyü çevresi ise dünyada eşine başka bir yerde rastlanmayan Piramidal Karaçam Ormanları ile kaplı olup, Orman Bakanlığınca koruma altına alınıp Turistik yönden İlçemiz için önemli bir gelecek vaat etmektedir.

İlçemiz yeraltı ve yerüstü su kaynakları bakımından zengin bir yöredir. Akarsularımız Kocasu Çayı ve Kuruçay suları mevcuttur. 
 
 Nufus Durumu
 
Veriler Tavşanlı için Nüfusun çok büyük hızla arttığını göstermektedir. Türkiye'nin yıllık Nüfus artış hızı 1985 - 1990'da % 2.1 olarak gerçekleşirken Tavşanlı için bu oran % 4.2 gibi ülke ortalamasının iki katı olarak gerçekleşmiştir.

2000 Genel Nüfus Sayımı göre İlçe Merkezinde yaşayanların sayısı 47.235 olarak görülmekte ise de, İlçe Merkezinin nüfusu 50.000' nin üzerinde olduğu herkesçe kabul edilmektedir.

Tavşanlı İlçe sınırları içinde köylerden, İlçe Merkezine yönelik büyük bir göç olgusu mevcuttur. Bu olgu kent merkezinde çok büyük alt yapı sorunlarına yol açmıştır.

Nüfusun büyük çoğunluğu okuma yazma bilmektedir.